Mojok
KIRIM ARTIKEL
  • Esai
  • Liputan
    • Jogja Bawah Tanah
    • Aktual
    • Kampus
    • Sosok
    • Kuliner
    • Mendalam
    • Ragam
    • Catatan
    • Bidikan
  • Kilas
  • Pojokan
  • Otomojok
  • Konter
  • Malam Jumat
  • Video
  • Terminal
Tidak Ada Hasil
Lihat Semua Hasil
Logo Mojok
  • Esai
  • Liputan
    • Jogja Bawah Tanah
    • Aktual
    • Kampus
    • Sosok
    • Kuliner
    • Mendalam
    • Ragam
    • Catatan
    • Bidikan
  • Kilas
  • Pojokan
  • Otomojok
  • Konter
  • Malam Jumat
  • Video
  • Terminal
Tidak Ada Hasil
Lihat Semua Hasil
Logo Mojok
Kirim Artikel
Tidak Ada Hasil
Lihat Semua Hasil
  • Esai
  • Liputan
  • Kilas
  • Pojokan
  • Otomojok
  • Konter
  • Malam Jumat
  • Video
  • Terminal
Beranda Corak Rerasan

Basa Ngapak sing Ora Bakal Ilang

Arienal Aji Prasetyo oleh Arienal Aji Prasetyo
10 Agustus 2018
A A
basa ngapak
Bagikan ke WhatsAppBagikan ke TwitterBagikan ke Facebook

MOJOK.CO – Wong ngapak kuwe bangga karo dialeke dewek. Identitase langsung keton sekang logat khase sing jan-jane angel dikuasai wong-wong liya sing udu wong ngapak.

Nyong duwe kanca bocah ngapak, sing ora tau ngomong nganggo bahasa ngapak, nak lagi kumpul karo kanca-kanca. Nyong maklum. Mayoritas kanca-kanca kampus pancen akeh sing ora ngerti bahasa ngapak. Kanca-kanca Jawa Timuran, Jogja, Solo, jarang sing paham, apa maning kanca-kanca luar pulau.

Mulane, ben paham kabeh, mending ngomong nganggo bahasa sing kabeh ngerti, tur paham. Wong ngapak ngomong nganggo bahasa ngapak nang pergaulan njaba wilayah, ya ora ana sing paham.

Wong-wong ngapak kuwe wis nduwe jargone dewek sing dadi andalan: “ora ngapak ora kepenak!”, “ora ngapak, dupak!”, “ora ngapak, sikat!”, “mangan ora mangan asal ngapak!”, tur akeh liya-liyane.

Propaganda-propaganda kuwe njur dienggo ‘aksi sepihak’ kanggo wong-wong sing sok ngomong “cantik-cantik/ganteng-ganteng kok ngapak”, utawa wong ngapak sing ora gelem ngaku nek deweke kuwe ya asline ngapak.

Wong ngapak kuwe bangga karo dialeke dewek. Identitase langsung keton sekang logat khase sing jan-jane angel dikuasai wong-wong liya sing udu wong ngapak.

Wong daerah timur wilayah ngapak (mbandhek) bakal kangelan ngomong basa ngapak, utawa pisuhane wong ngapak. Wong enggane gur arep ngomong “iya koh” apa “nyong” bae be isih wagu.

Timbang sinau ngapak, sinau basa Russia malah kayane luwih gampang. Nyatane, genah angel koh arep ngomong “telembuk”, “ngode”, “iya koh”, “nggere”, “mbok”, “ora nana pendidikane babar blas” nganggo nada, mimik, intonasi, karo kecocokane konteks keadaan.

Tapi beda nak wong-wong ngapak kiye ketemu kanca sing padha-padha ngapak. Watak cablaka-ne mesti langsung metu. Cablaka berarti sifat jujur, sederhana, apa anane, ora digawe-gawe. Iki wes dadi semacam sifat wong ngapak.

Nak maca sejarahe, daerah ngapak utawane daerah eks karesidenan Banyumas, mesti ngerti sifat cablaka, utawa tokoh Carub Bawor. Carob Bawor iki salah sijine tokoh punakawan nang wayang purwa gagrag pedalangan mBanyumasan, karo pedalangan Pasundan. Carob Bawor digambarna dadi tokoh sing jujur, sederhana, apa anane, karo apik sifate.

Ora akeh sing ngerti, sebenere dialek/logat ngapak lewih tua timbang dialek Jogjanan, Surakartanan, utawa daerah lain nang Jawa. Dialek Jogja, Solo, terlahir bar ngadhekke kerajaan Mataram.

Wong-wong sing ngomong nganggo dialek ngapak, ngarani wong-wong sing ngomong dialek Jogjanan, Surakartanan, karo sebutan “mbandhek”. Mbandhek asale sekang kata gandhek, sing artine pengawal utawa pelayan.

Nang jaman kerajaan, gandhek mesti kudu sopan karo rajane, ora kena sekarape dewek. Kesopanan kuwe mau, salah sijine nang bahasa sehari-hari. Cara ngomong gandhek nang rajane kudu alus.

Suwe-suwe, kealusan bahasa gandhek dadhi diterapna nang lingkungan keraton karo daerah sing nang ngisore. Menurut G. Mudjanto, bahasa mbandhekan mau digunakna dadi alat legitimasi keraton.

Iklan

Bedane logat ngapak karo logat mbandhekan, sing paling jelas nang huruf a, karo huruf-huruf konsonan sing cara macane bedha. Logat ngapak, huruf a tetep diwaca a. Tapi nang logat mbandhekan, huruf a dibaca o.

Kenangapa daerah ngapak ora terpengaruh nganggo bahasa mbandhekan? Ya soale daerah ngapak ora duwe keraton, utawa adoh sekang keraton. Istilah populere “adoh ratu, cepak watu”. Mulane dialek ngapak tetep digunakna kanggo bahasa sehari-hari.

Siji maning sing kowe-kowe padha kudu ngerti, nenek moyange wong mBanyumasan asale sekang Majapahit, jenenge Raden Baribin. Raden Baribin mbojo karo putri sekang Pasundan, Dewi Pamekas. Pernikahan wong loro kuwe sing nurunna penguasa-penguasa lokal nang daerah mBanyumasan.

Nak ngerti sejarahe, wong ngapak kudune bangga karo dialeke dhewek. Tapi kadang- kadang ana wong sing nggayane ora umum. Apa maning sing nembe bali sekang perantauan. Ngomonge wes ora nganggo “nyong”, tapi ngomonge nganggo “loe”, “gue”, bahasa Jakartanan sing biasane anane nang tivi thok.

Wong kuwe mau wes ra due watak cablaka babar blas. Tapi wong kuwe mau ora sadar nak logat ngapake kenthel mbanget. Logat ngapak ora bakal ilang. Wong ngapak pancen gampang beradaptasi karo lingkungan anyar.

Wong ngapak bisa ngomong Jogjanan, Jawa Timuran, Maduranan, utawane Batak. Tapi nak bali ngomah, kadang bahasa rantauane digawa-gawa, tapi ngapake ora ilang.

Wes, timbang mumet, “ibuneh, es teh, ibuneh!”

Terakhir diperbarui pada 22 September 2018 oleh

Tags: banyumasbasa Jawadialegngapakwatak cablaka
Arienal Aji Prasetyo

Arienal Aji Prasetyo

Artikel Terkait

Setelah 6 Tahun Merantau ke Luar Jawa, Saya Jadi Takut untuk Kembali Kerja di Jakarta MOJOK.CO
Esai

Setelah 6 Tahun Merantau ke Luar Jawa, Saya Jadi Takut untuk Kembali Kerja di Jakarta

11 Juni 2025
Purwokerto Punya Sisi Kelam yang Belum Terkuak MOJOK.CO
Esai

Sisi Gelap Purwokerto: Sisi yang Tidak Terlihat karena Romantisasi Berlebihan dan Menutupi Kenyataan yang Ada

18 Maret 2025
kaum ngapak
Ragam

Orang Ngapak Melawan Rasisnya Warga Jakarta: ‘Bukan Dielek Ndeso, Aneh, Keras, Apalagi Bahasa Alien’

17 Januari 2025
5 Tahun Tinggal di Purwokerto Bikin Saya Sadar, Kota Ini Sama Problematiknya dengan Jogja.MOJOK.CO
Ragam

5 Tahun Tinggal di Purwokerto Bikin Saya Sadar, Kota Ini Sama Problematiknya dengan Jogja

27 Juni 2024
Muat Lebih Banyak
Tinggalkan Komentar

Terpopuler Sepekan

Udin Amstrong: Menertawakan Hidup dengan Cara Paling Jujur

Udin Amstrong: Menertawakan Hidup dengan Cara Paling Jujur

2 Desember 2025
Gowes Ke-Bike-An Maybank Indonesia Mojok.co

Maybank Indonesia Perkuat Komitmen Keberlanjutan Lewat Program Gowes Ke-BIKE-an

29 November 2025
Warung makan gratis buat Mahasiswa Asal Sumatra yang Kuliah di Jogja. MOJOK.CO

5 Warung Makan di Jogja yang Gratiskan Makanan untuk Mahasiswa Rantau Asal Sumatra Akibat Bencana

4 Desember 2025
Macam-macam POV orang yang kehilangan botol minum (tumbler) kalcer berharga ratusan ribu MOJOK.CO

Macam-macam POV Orang saat Kehilangan Tumbler, Tak Gampang Menerima karena Kalcer Butuh Dana

28 November 2025
Relawan di Sumatera Utara. MOJOK.CO

Cerita Relawan WVI Kesulitan Menembus Jalanan Sumatera Utara demi Beri Bantuan kepada Anak-anak yang Terdampak Banjir dan Longsor

3 Desember 2025
Bencana Alam Dibuat Negara, Rakyat yang Disuruh Jadi Munafik MOJOK.CO

Bencana Alam Disebabkan Negara, Rakyat yang Diminta Menanam Kemunafikan

3 Desember 2025
Summer Sale Banner
Google News
Ikuti mojok.co di Google News
WhatsApp
Ikuti WA Channel Mojok.co
WhatsApp
Ikuti Youtube Channel Mojokdotco
Instagram Twitter TikTok Facebook LinkedIn
Trust Worthy News Mojok  DMCA.com Protection Status

Tentang
Kru
Kirim Artikel
Kontak

Kerjasama
Pedoman Media Siber
Kebijakan Privasi
Laporan Transparansi

PT NARASI AKAL JENAKA
Perum Sukoharjo Indah A8,
Desa Sukoharjo, Ngaglik,
Sleman, D.I. Yogyakarta 55581

[email protected]
+62-851-6282-0147

© 2025 PT Narasi Akal Jenaka. All Rights Reserved.

Tidak Ada Hasil
Lihat Semua Hasil
  • Esai
  • Liputan
    • Jogja Bawah Tanah
    • Aktual
    • Kampus
    • Sosok
    • Kuliner
    • Mendalam
    • Ragam
    • Catatan
  • Kilas
  • Pojokan
  • Otomojok
  • Konter
  • Malam Jumat
  • Video
  • Terminal Mojok
  • Mau Kirim Artikel?

© 2025 PT Narasi Akal Jenaka. All Rights Reserved.